ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਜਨਵਰੀ, 1667 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਿਹਾਰ, ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ  ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਸੀ।  ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਆਖਰੀ ਗੁਰੂ ਸੀ. ਉਹ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 24 ਨਵੰਬਰ, 1675 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਬਣ ਗਿਆ।

 

ਇੱਕ ਪੈਗੰਬਰ , ਇੱਕ ਯੋਧਾ, ਇੱਕ ਕਵੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖਾਲਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਿਆ . ਅੰਤਮ ਰੂਪ ਜੋ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੇਖਦੇ  ਹਾਂ. 1708 ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੇਹ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਅਗਲਾ ਅਤੇ ਸਦੀਵੀ ਗੁਰੂ ਮੰਨਿਆ।

ਇਹ ਵਿਚਾਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ, ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਜਿਹੜਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਵੇ. ਉਹ ਸਰਬੰਸ ਦਾਨੀ (ਦਿਆਲੂ ਦਾਨੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ), ਮਰਦ ਅਗੰਮੜਾ , ਸ਼ਾਹ-ਏ-ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ (ਸਮਰਾਟਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ), ਬਾਰ ਦੁ  ਆਲਮ ਸ਼ਾਹ (ਦੋਹਾਂ ਜਹਾਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

“ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ  ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ ਜੋ  ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਇਕ ਨਵਾਂ ਜ਼ਾਬਤਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ, ਹਰ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਬਹਾਦਰੀ,  ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦਾ ਸਬਰ ਸਹਿਣ ਕਰਨਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਉੱਤੇ ਅੰਤਮ ਜਿੱਤ ਉਹਨਾਂ  ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ  ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਸਾਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਉਹਨਾਂ  ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਇਕ ਮਹਾਨ ਆਦਮੀ ਸੀ। " (W, L. McGregor)

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਪੰਥ (ਭਾਈਚਾਰਾ / ਸਮਾਜ) ਬਣਾਉਣਗੇ, ਜੋ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਨਿਆਂ, ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਵੇਗਾ। ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਲਈ 1699 ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ (ਧਰਮ) ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਸੰਤ ਅਤੇ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਦੋਹਰੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ. ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ.

ਇੱਕ ਨਬੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਗੁਰੂ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ. ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਹੁਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਲਈ ਢੁਕਵੀਆਂ  ਹਨ ਕਈ ਹੋਰ ਨਬੀਆਂ ਦੇ ਉਲਟ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੱਬ ਜਾਂ 'ਰੱਬ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ' ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ. ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕਿਹਾ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ. ਆਪਣੇ ਲਈ ਓਹਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਬਦ 'ਦਾਸ' ਜਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਸੇਵਕ ਵਰਤਿਆ।

"ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਰਕ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਟੋਏ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਣਗੇ. ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਇੱਕ ਦਾਸ ਸਮਝੋ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਸਰਵ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਦਾ ਸੇਵਕ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਧਭੁਦ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਇਆ  ਹਾਂ. "

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚੋਂ 

“ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਰੰਗ, ਕੋਈ ਜਾਤੀ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਪੁਰਖ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਸਰੂਪ, ਕੋਈ ਰੰਗਤ, ਕੋਈ ਰੂਪ ਰੇਖਾ, ਕੋਈ ਪਹਿਰਾਵਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ।

" ਉਹ ਨਿਰਭਉ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਵਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਨਿਰਮਲ ਹੈ. ਉਹ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਾ, ਨਬੀਆਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ.

ਉਹ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ, ਦੇਵਤਿਆਂ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਭੂਤਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ. ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਡੈਲਸ ਅਵਰਣਕਾਰੀ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ.

ਹੇ ਸੁਆਮੀ! ਕੋਈ ਭੀ ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦਾ. ਸਿਆਣੇ ਲੋਕ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਗਿਣਦੇ ਹਨ. ”(ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ)

ਇੱਕ ਰੱਬੀ ਰੂਹ ਦਾ ਜਨਮ 

 

ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ( ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ) ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਦੇ ਘਰ 1666 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੀਰ ਭਿਕਨ ਸ਼ਾਹ ਬੱਚੇ ਕੋਲ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਦੋ ਕਟੋਰੇ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੋਵਾਂ ਮਹਾਨ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਾ ਮੁਸਕਰਾਇਆ ਅਤੇ ਦੋਨੋਂ ਕਟੋਰੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਰੱਖੇ. ਪੀਰ ਪੂਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪੈਗੰਬਰ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰੀ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਝੁਕਿਆ।  

ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ  ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਓਹਨਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ "ਬਚਿੱਤਰ ਨਾਟਕ" ਵਿੱਚ ਦਸਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਰਵਉੱਚ ਸੱਚ ਤੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ:

“ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਮੈਂ ਜੰਮਿਆ ਸੀ, ਸਾਰੇ ਨੇਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਮੈਂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ, ਚੰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਦੁਸ਼ਟ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਟਹਿਣੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ”

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

 

ਗੋਵਿੰਦ ਰਾਏ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ, ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਅਸਾਮ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ 1670 ਵਿਚ ਪਟਨਾ ਪਰਤਦਿਆਂ, ਇਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਪਟਨਾ ਵਿਖੇ ਉਸ ਘਰ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਗੁਜਾਰਿਆ  ਸੀ ਹੁਣ ਇਕ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ, ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਬਿਹਾਰ ਹੈ।

ਗੋਵਿੰਦ ਰਾਏ ਨੂੰ ਸਿਵਾਲਕ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ (ਚੱਕ ਨਾਨਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਲੈ ਜਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਹ ਮਾਰਚ 1672 ਵਿਚ ਪਹੁੰਚੇ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਵਿਦਿਆ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ, ਬ੍ਰਜ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ. ਉਹ ਸਿਰਫ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ  ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ  ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਮੋੜ ਆਇਆ ਜਿਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਸੀ।

ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਆਨੰਦਪੁਰ ਆਏ 

ਸੰਨ 1675 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ, ਪੰਡਿਤ ਕ੍ਰਿਪਾ ਰਾਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਮੂਹ, ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਜਨਰਲ, ਇਫ਼ਤਿਕਾਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ, (ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਵਿਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਧਰਮ ਧਮਕਾਉਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ) ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਭਾਲ ਲਈ ਅਨੰਦਪੁਰ ਗਏ। ਸਲਾਹ. ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਤੀਜੇ  ਭੁਗਤਣ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ!

ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਬੈਠੇ ਸਨ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਨੌਜਵਾਨ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ, ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ. ਪਿਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ, "ਕਬਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਭਾਰ ਹਨ। ਉਹ ਉਦੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਵੇਗੀ ਜੇ ਕੋਈ ਅਸਲ ਯੋਗ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਤੰਗੀ ਦੂਰ ਹੋ  ਜਾਏਗੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਵੇਗੀ । ਤਦ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੇ ਭੋਲੇਪਣ ਨਾਲ ਟਿਪਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, '' ਅਜਿਹੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।

 

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਉਹ ਜਾ ਕੇ ਮੁਗ਼ਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਕਿ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨਗੇ ਜੇਕਰ  ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇ ।

ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ

 

ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੁਝ ਕੁ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਦਿੱਲੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਤਸੀਹੇ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਸੀਹੇ ਦਿਤੇ ਗਏ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 11 ਨਵੰਬਰ, 1675 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 13 ਸਾਲਾ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਗਲੇ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਰਚ 1676 ਦੇ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਉਸਨੇ ਸਰੀਰਕ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਉੱਤੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ 10 ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਅਤੇ ਤੀਰ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਿਪੁੰਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ । 1684 ਵਿਚ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਚੰਡੀ  ਦੀ ਵਾਰ ਲਿਖੀ - ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਮਹਾਨ ਯੁੱਧ, ਜਿੱਥੇ ਚੰਗਾ ਅਨਿਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਪਾਠ ਮਾਰਕੰਡੇਯ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ. ਉਹ 1685 ਤੱਕ, ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ, ਪਾਉਂਟਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ 

ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ

ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਫ਼ ਸਿੱਖਿਜ਼ਮ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾ. ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਇਕ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।

 ਪਰਿਵਾਰ 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ , ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਬੱਚੇ ਸਨ।

ਸਾਹਿਬਜਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਸਾਹਿਬਜਾਦਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ

ਸਾਹਿਬਜਾਦਾ ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ

ਸਾਹਿਬਜਾਦਾ ਫ਼ਤਹਿ  ਸਿੰਘ

ਇਹ ਭਰਮ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਤਨੀ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸਨ. ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਤਨੀ ਰੱਖਣਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਜਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਕਾਰਜ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਰਾਜਿਆਂ, ਸਰਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਤਨੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨਾਲੋਂ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਇਕ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪਤਨੀ ਹੋਣ ਦਾ ਵਾਜਬ ਇਰਾਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਇਕੋ ਪਤਨੀ ਸੀ।

ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕੁੜਮਾਈ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੁਲਹਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਅਤੇ ਉਥੇ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਾਲ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਕਲਾਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਵਿਆਹ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਲਹਨ ਨੂੰ ਦਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਘਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ. ਅੱਜ ਕੱਲ, ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਮੁਕਲਾਵਾ ਇਕੋ ਦਿਨ  ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾ ਅਨੁਸਾਰ. ਲਾੜੀ, ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਜੀ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ ਜੋ ਗੁਰੂਆਂ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜਾਣ ਦਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ. ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਖਰਚੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ, ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਅਸੁਵਿਧਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਮ ਲੋਕ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ।

ਇਸ ਲਈ, ਜਿਵੇਂ ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਭਾਵ ਕੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਕੁਝ ਦੂਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿਆਹ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਕੈਂਪ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਨਾਮ ਗੁਰੂ ਕਾ ਲਾਹੌਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ, ਲੋਕ ਅਨੰਦਪੁਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ. ਲਾੜੀ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਇਕੱਠ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਦੋ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕਾਰਜ, ਇਕ ਕੁੜਮਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ, ਬਾਹਰਲੇ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਭਰਮ ਦਿੱਤਾ . ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ  ਗੂਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਅਰਥਾਤ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਵੀ ਸੀ।

ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਕ ਰਿਵਾਜ ਹੈ ਕਿ ਦੁਲਹਨ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਹੁਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਇਕ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਜੀ, ਆਪਣੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਦਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੁਆਰਾ ਸੁੰਦਰੀ (ਸੁੰਦਰ) ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ. ਦੋ ਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਕਾਰਜਾਂ ਨੇ ਬਾਹਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਾਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਤਨੀਆਂ ਹਨ. ਦਰਅਸਲ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇਕ ਪਤਨੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਦੋ ਨਾਮ ਸਨ.

ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪਤਨੀ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਸੀ। 1699 ਵਿਚ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾਤਾਸੇ (ਪਫਡ ਸ਼ੂਗਰ) ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ.

  

ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਕਿ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪਿਤਾ ਹਨ ਨਾ ਕੇ ਜੀਵ-ਪਿਤਾ ਹਨ, ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤ ਰਸਮ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਕੁਝ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨ ਪਤਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਗ਼ਲਤਫ਼ਹਿਮੀ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਇਸ ਗ਼ਲਤਫ਼ਹਿਮੀ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਹੋਰ ਪਤਨੀ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਿਆਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਲੜਕੀ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦੁਚਿੱਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਜਨਤਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਸਿੱਖ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿਖੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਪਰੰਤੂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਇਹ ਉੱਠਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ, "ਉਹ ਇਕ ਮਹਾਨ ਪੁੱਤਰ ਦੀ 'ਮਾਂ' ਹੋਵੇਗੀ ਜੋ ਸਦਾ ਜੀਉਂਦਾ  ਰਹੇਗਾ  ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਾਹੇਗ "

ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਿਆਨ ਦੇ ਲੁਕਵੇਂ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਮਝ ਗਏ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਨੂੰ ਪਾਤਸਿਆਂ ਲਿਆ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਮਿੱਠਾ ਮਿਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਿਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਜਨਮ ਨਾਲ

ਜੋੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । 

ਇਸ ਲਈ, ਅਣਜਾਣਪੁਣੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੁਝ ਲੇਖਕ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਤਨੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 20 ਸਾਲ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇਕ ਸੈਨਿਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ. ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 52 ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਾਇਆ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ੁਲਮ ਖਿਲਾਫ ਲੜਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ, ਅਕਾਲ ਉਸਤਤ ਅਤੇ ਸਵੈਯ ਸਮੇਤ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਹਨਾ ਨੇ ਜਮਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮ ਪਾਉਂਟਾ ਵਿਖੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਓਹਨਾਂ ਨੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 1685 ਵਿਚ ਉਹ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਸਥਾਨ' ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਕਵਿਤਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਓਹਨਾ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਇੱਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰਵ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਉਹਨਾਂ  ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਸਵਯ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਉਸਤਤਿ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਇਸ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿਚ ਹੋਈ ਸੀ।

ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ  ਮੂਰਤੀ-ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਕ ਸਰਬੋਤਮ ਜੀਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਗਉਤੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਉਹ ਰੱਬ ਦੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸੀ। ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕਦੇ ਵੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਸਵੈ-ਉਭਾਰ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਹ ਵਜੋਂ ਸਿਰਫ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣੀ ਸੀ. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਫ਼ਰਨਮਾਹ ਵਿਚ ਇਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਜੋੜੀ ਵਿਚ ਕਿਹਾ:

"ਜਦੋਂ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਢੰਗ  ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਣ , ਤਲਵਾਰ ਫੜਨਾ ਜਾਇਜ਼  ਹੈ."

ਮਾਰਸ਼ਲ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ

ਪਾਉਂਟਾ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵਾਰੀ, ਤੈਰਾਕੀ ਅਤੇ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਲੀ  ਸਮੇਂ ਦਾ ਲਾਭ ਲਿਆ. ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਧਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੇ ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਦੇ ਰਾਜਾ ਫਤਿਹ ਚੰਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਰਾਜਪੂਤ ਪਹਾੜੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕੀਤਾ।

ਪਰ ਸਤੰਬਰ 1688 ਵਿਚ ਪਾਉਂਟਾ ਦੇ ਲਗਭਗ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਭੰਗਾਣੀ ਵਿਖੇ ਇਕ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਗੜ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਛੱਡ ਕੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ। ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਿੱਖ ਮਾਰਚ 1691 ਵਿਚ ਕਾਂਗੜਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਬਿਆਸ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਨਾਦੌਣ ਵਿਖੇ ਇਕ ਮੁਗਲ ਕਮਾਂਡਰ ਅਲੀਫ ਖ਼ਾਨ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ।

ਬਚਿੱਤਰ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਭੜਕਾ. ਤੁਕ ਵਿਚ ਲੜਾਈ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਲੀਫ ਖਾਨ “ਆਪਣੇ ਕੈਂਪ ਵੱਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ” ਵਿਘਨ ਪਾ ਕੇ ਭੱਜ ਗਿਆ । ਕਈ ਹੋਰ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਲੜਾਈ (20 ਫਰਵਰੀ 1696) ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜੀ ਗਈ, ਜੋ ਇਕ ਸ਼ਾਹੀ ਜਰਨੈਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਜਿੱਤ ਹੋਈ।

ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਇ ਵਜੋਂ ਉਦਾਰੀਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮੁਜ਼ਾਮ (ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਮਰਾਟ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ) ਦੀ 1694 ਵਿਚ ਨਿਯੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਦੇ ਦਬਾਅ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਰਾਹਤ ਮਿਲੀ. ਸੰਮਤ 1756 (1699 ਈ. ਡੀ) ਵਿਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ  ਨੂੰ ਮਸੰਦਾਂ, ਸਥਾਨਕ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਾ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸੁਣੀਆਂ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਸਿੱਧੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।

ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਸਮੇਤ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਜਿੱਤਣ 'ਤੇ ਉਸਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਫਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਸੁੱਟਣ ਲਈ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਛੋਟੀ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ।

ਨਾਦੌਣ  ਦੀ ਲੜਾਈ (ਹੁਸੈਨੀ ਯੁੱਧ)

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀਆਂ, ਮਸੰਦਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਰੀਬ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਖਜਾਨੇ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਦਮਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕੇ ਸਗੰਤ ਸਲਾਨਾ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਗੁਰੂ ਕੋਲ ਲਿਆਉਣ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਵੈ-ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਕੌਮ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ. ਓਹਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਥਿਆਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇਕ ਅਸਲਾ ਫੈਕਟਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।  

ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤ 'ਤੇ ਮੋਹਰ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਦਾ ਵਿਖਾਵਾ ਦੇਖਦੇ ਰਹੇ ਜਦ ਤਕ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਆਖਿਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਕੱਢਕੇ ਗੂੰਜਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਤਲਵਾਰ ਦੁਰਗਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਦੇਵੇਗੀ।

ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਚੋਲੇ ਦੇ ਸਿੱਧਾ ਆਨੰਦਪੁਰ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ. 30 ਮਾਰਚ 1699 ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਠੋਸ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਤਿਉਹਾਰ ਲਈ ਸਿੱਖ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਆਨੰਦਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਨ।

ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ 

ਆਨੰਦਪੁਰ ਵਿਖੇ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇਕ ਖੁਲ੍ਹਾ  ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਖਿੱਚੀ ਅਤੇ ਗਰਜਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਹੈ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ?"

ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਨੇ ਇਕੱਠ ਵਿਚ ਕੁਝ ਦਹਿਸ਼ਤ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ. ਮੌਤ ਵਰਗੀ ਚੁੱਪ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਪੁਕਾਰ ਕੀਤੀ। ਕੋਈ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਅਜੇ ਹੋਰ ਚੁੱਪ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਪੁਕਾਰ 'ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਖੱਤਰੀ ਦਯਾ ਰਾਮ ਨੇ ਪੁਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੇ ਕਿਹਾ, "ਹੇ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਤੁਹਾਡੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ  ਹਾਜ਼ਿਰ ਹੈ."

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦਯਾ ਰਾਮ ਨੂੰ ਬਾਂਹ ਨਾਲ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਤੰਬੂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਗਏ। ਇੱਕ ਗਰਜ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ. ਤਦ ਗੁਰੂ ਜੀ, ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਜੋ  ਲਹੂ ਨਾਲ ਭਿੱਜੀ ਸੀ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਿਰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕੀ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ?" ਦੁਬਾਰਾ ਤੀਜੀ ਬੁਲਾਉਣ ਤੇ ਧਰਮ ਦਾਸ, ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਜੱਟ ਅੱਗੇ ਆਇਆ ਅਤੇ ਬੋਲਿਆ, "ਹੇ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ! ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਹੈ."

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਦਾਸ ਨੂੰ ਤੰਬੂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਜਾਇਆ, ਫੇਰ ਇੱਕ ਗਰਜ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਲਹੂ ਨਾਲ ਬੂੰਦ ਬੂੰਦ ਕਰਦੀ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਆਏ ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਇਆ, "ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਿਰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਪਿਆਰਾ ਸਿੱਖ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ?"

ਇਸ ਤੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਗੁਆ ​​ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਮਾਂ ਕੋਲ ਗਏ ।

ਦੁਆਰਕਾ (ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ) ਦਰਜ਼ੀ ਮੋਹਕਮ ਚੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਲੀਦਾਨ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸਨੂੰ ਤੰਬੂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘੇ. ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਾਹਰ ਆਇਆ, ਉਸਨੇ ਚੌਥੇ  ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ, ਲੋਕ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਪਏ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਭੱਜ ਗਏ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਝੁਕ ਗਏ. ਜਗਨ ਨਾਥ ਪੁਰੀ ਦੇ ਰਸੋਈਏ ਹਿੰਮਤ ਚੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚੌਥੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਤਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸਿਰ ਲਈ ਪੰਜਵਾਂ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਪੁਕਾਰ ਕੀਤੀ। ਸਾਹਿਬ ਚੰਦ, ਬੀਦਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਈ (ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ) ਅੱਗੇ ਆਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸਨੂੰ ਤੰਬੂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਗਏ। ਇੱਕ ਗਰਜ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ.

ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਮੇ ਲਈ ਰਹੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਰਾਹਤ ਨਾਲ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲੱਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਗੁਰੂ ਨੇ "ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ" ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਰੁਕ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ 

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ  ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਸਤਰ ਪਹਿਨਾਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ. ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਚਮਕਦਾਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਨ।  ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਏ , ਹੁਣ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਦੁਖੀ ਸਨ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਚਰਨ ਪਾਹਲ ਜੀ ਦਾ ਅਰੰਭ ਦਾ ਰਿਵਾਜਿਕ ਰੂਪ ਸੀ. ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਸੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਜਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਛੂਹਿਆ ਜਾਂ ਧੋਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖੜੇ ਹੋਣ ਲਈ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਆਦੇਸ਼ (ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।

ਉਸਨੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੋਹੇ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਜਾਂ ਕਟੋਰੇ (ਸਰਬਲੋ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ) ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਖੰਡਾ (ਦੋ ਧਾਰੀ ਛੋਟੀਆਂ ਤਲਵਾਰ) ਨਾਲ ਹਿਲਾਇਆ . ਖੰਡੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਹਿਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ (ਪੰਜ ਬਾਣੀਆਂ- ਜਪੁਜੀ, ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ, ਅਨੰਦ ਸਾਹਿਬ, ਸਵਯਸ ਅਤੇ ਚੌਪਈ)। ‘ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਪਤਾਸੇ  ਲਿਆਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਪਤਾਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ।

ਅਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ

ਗੁਰੂ ਜੀ  ਫਿਰ ਲੋਹੇ ਦੇ ਕਟੋਰੇ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹੋ ਗਏ। ਪੰਜ ਵਫ਼ਾਦਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰੇਕ, ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ, ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਗੋਡੇ 'ਤੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਕੇ, ਬ੍ਰਹਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਲਕ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਦਿੱਤੀ  ਅਤੇ ਹ ਰੇਕ ਵਾਰ ਉਚੀ ਉੱਚੀ ਦੁਹਰਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, "ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ." (ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ: ਖਾਲਸਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜਿੱਤ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਹੈ)।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕੋ ਕਟੋਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਫ਼ਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਜਾਤ-ਰਹਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮਰਿਯਾਦਾ ਨੂੰ ਅਰੰਭ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਨੂੰ ਉਸੇ ਕਟੋਰੇ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਪੰਜਾਂ ਵਫ਼ਾਦਾਰਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਨ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂ (ਸ਼ੇਰਾਂ) ਦੀ ਦਿੱਖ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਦਯਾ ਰਾਮ ਤੋਂ ਦਇਆ ਸਿੰਘ, ਧਰਮ ਦਾਸ ਤੋਂ ਧਰਮ ਸਿੰਘ, ਮੋਹਕਮ ਚੰਦ ਤੋਂ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ, ਹਿੰਮਤ ਚੰਦ ਨੂੰ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਚੰਦ ਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫੇਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ,ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਉਤਮ  ਪੁਰਖ ਵਜੋਂ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਸ ਕਿਹਾ।

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਪੰਜ ਕਕਾਰ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਕ' ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

1. ਕੇਸ਼ - ਵਾਲ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ. ਇਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।

2. ਕੰਗਾ- ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਕੰਘੀ.

3. ਕੱਛਾ- ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਕੱਛਾ. 

4. ਕੜਾ - ਗੁੱਟ 'ਤੇ ਇਕ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੰਗਣ, ਬ੍ਰਹਮ ਵਿਆਹ ਲਈ ਸਮਰਪਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ. 

5. ਕਿਰਪਾਨ - ਇੱਕ ਤਲਵਾਰ, ਇੱਜ਼ਤ, ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ.

ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ:

.1. ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਵਾਲ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਨਹੀਂ.

2. ਤੰਬਾਕੂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਨਸ਼ੀਲੀ ਚੀਜ਼ਾਂ (ਸ਼ਰਾਬ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨਾ.

3. ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਦਾ ਕੁਠਾ (ਹਲਾਲ ਜਾਂ ਕੋਸ਼ਰ) ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਛੂਹਣਾ ਨਹੀਂ (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕਾਬੁਲ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਦੇਖੋ)।

4. ਵਿਭਚਾਰ ਨਾ ਕਰਨਾ- 'ਪਾਰ ਨਾਰੀ ਕੀ ਸੇਜ, ਭੂਲ ਸੁਪਨੇ ਹੂੰ ਨਾ ਜਾਯੋ' (ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਪਰਾਈ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਬਨਾਉਣੇ ) ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਖਾਲਸੇ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ)

5. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ, ਗੁਰਮੱਤ-ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ, ਜਪੁਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ, ਅਤੇ ਪੰਜ ਬਾਣੀਆਂ - ਜਪੁਜੀ, ਜਪਾਨ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸਵਯਸ ਦਾ ਪਾਠ ਸਵੇਰੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ; ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਹਿਰਾਸ; ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਸਮੇਂ ਕੀਰਤਨ ਸੋਹੇਲਾ

6.. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਕਬਰਸਤਾਨਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਅਮਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਕਦੇ ਪਿੱਠ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਉਣੀ . ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ , ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਰਾ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ।

 

ਵਾਹੋ ਵਾਹੋ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ 

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਬੇਨਤੀ ਵਿਚ ਖੜੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਿਓ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ  ਬਣ ਗਏ (ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਖੁਦ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਖੁਦ ਇਕ ਚੇਲਾ ਹੈ).

ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਧਰਤੀ' ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਵਿਕਾਰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਓਹਨਾ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਬੇਨਤੀ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਇਕ ਅਜੀਬ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, "ਮੈਂ ਅਮਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਾਂ। ਉਸਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਹੀ ਮੈਂ ਜੰਮਿਆ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੋ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਣਗੇ।"

ਖਾਲਸਾ ਗੁਰੂ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਖਾਲਸਾ  ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਤਖਤ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਗੁਰੂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ. ਇਸ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਦੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ। ”ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਉਹੀ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਮੰਨ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਵਿਚ ਏਕਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਤਾਕਤ ਸਥਾਨਕ ਹਾਕਮਾਂ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਚੱਲੀ। ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਨਿਰੰਤਰ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸੰਗਤਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ, ਕੁਝ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕਰਕੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ  ਰਾਜਪੂਤ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਿੰਤਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ. ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ. ਪਹਿਲਾਂ, ਇਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕੀਤਾ; ਦੂਜਾ, ਉਹ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਸਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਬਲ  ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਸਨ.

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਸਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ 13 ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ।

ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ

ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ (1688), ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਿਕਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਫਤਹਿ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਕਮਾਂਡਰ ਹਯਾਤ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਨਜਾਬਤ ਖ਼ਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮਕਸਦ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਾਲ (ਉਸਦੇ ਮਾਮਾ) ਅਤੇ ਦਯਾ ਰਾਮ ਨਾਮ ਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਸੀ,ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ, ਸੰਗੋ ਸ਼ਾਹ, ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸੀ ਉਹ  ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਸੀ ।

ਨਦੌਣ ਦੀ ਲੜਾਈ  

 

ਨਦੌਣ ਦੀ ਲੜਾਈ (1691), ਮੀਆਂ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਲੀਫ ਖਾਨ ਦੀਆਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਰੁੱਧ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਭੀਮ ਚੰਦ ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਤਲਹਿਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨੇ ਜੰਮੂ ਸਥਿਤ ਇਸਲਾਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਾਨਾ  ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਸੰਨ 1693 ਵਿਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਨਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਡੈੱਕਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਲੜ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ।

ਗੁਲੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ 

ਗੁਲੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1696), ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਮਾਂਡਰ ਦਿਲਾਵਰ ਖਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰੁਸਤਮ ਖ਼ਾਨ, ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਗੁਲਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਫੌਜ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਮਾਂਡਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਨਰਲ ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭੇਜਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ  ਅਤੇ ਗੁਲਰ ਰਾਜ, ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੜਿਆ, ਅਤੇ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।

ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ 

ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1700), ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਜਿਸਨੇ ਪੈਂਦੇ  ਖਾਨ ਅਤੇ ਦੀਨਾ ਬੇਗ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ 10,000 ਸੈਨਿਕ ਭੇਜੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੈਂਦੇ  ਖਾਨ ਵਿਚ ਸਿੱਧੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਪੈਂਦੇ ਖਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈ.

ਨਿਰਮੋਹਗੜ੍ਹ ਦੀ ਲੜਾਈ

 

ਨਿਰਮੋਹਗੜ੍ਹ ਦੀ ਲੜਾਈ (1702), ਔਰੰਗਜੇਬ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਰੁੱਧ, ਨਿਰਮੋਹਗੜ੍ਹ ਦੇ ਕੰਡੇ  ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਹੋਈ। ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੀ ਗਈ।

 ਬਸੋਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ

ਬਸੋਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ (1702), ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ; ਬਾਸੋਲੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦੇ ਰਾਜਾ ਧਰਮਪਾਲ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਰਾਜਾ ਅਜਮੇਰ ਚੰਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕਾਹਲੂਰ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੜਾਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਇਕ ਰਣਨੀਤਕ ਜਿੱਤ  ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ.

 

ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ  ਲੜਾਈ 1704 

ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ (1704), ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਪਹਿਲਾਂ ਸਯਦ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰਮਜਨ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਲੜਾਈ, ਮੁਗਲ ਜਰਨੈਲ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਨਲੇਵਾ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫ਼ੌਜ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਫਿਰ ਮਈ 1704 ਵਿਚ ਦੋ ਜਰਨੈਲਾਂ, ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਖ਼ਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਵੱਡੀ ਫ਼ੌਜ ਭੇਜੀ ਤਾਂ ਜੋ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਮਈ ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ ਤਕ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ  ਦੀ ਇਕ ਲੰਮਾ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ । 1704 ਵਿਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਦਾਵਾ ਦੇ ਗਏ।  ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਾਕਾਬੰਦੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਿੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਰਹੇ. ਜਦੋਂ ਕਿ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ 6 ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ , ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ (ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ) ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੌਂਸਲੇ ਤੇ ਥੱਕ ਗਏ। ਇਸ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕੁਰਾਨ ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਵਾਦੇ ਕੀਤੇ ਤੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜੇ ਉਹ ਅਨੰਦਪੁਰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ.

ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਜੀ , ਉਹਨਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੇ ਪੇਸ਼ਕਸ ਕੀਤੀ ਕੇ ਜੇਕਰ  ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਕਿਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸੈਨਾ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਜਾਏਗੀ। ਕਿਉਂ ਕੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਬਹੁਤ ਲੰਮੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਗਾਵਤ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਕਾਫੀ ਮੁਗ਼ਲ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ , ਇਸ ਲਈ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ ਕੇ ਘੇਰਾ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੁਜ ਕਰੀਬੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਈ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਨੰਦਪੁਰ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

 

ਸਰਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ (1704) 

ਵਾਦੇ ਤੋਂ ਮੁਕਰੀ ਮੁਗ਼ਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿਤਾ ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਇਸ ਇਸਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਹੜ ਆਏ ਹੋਣ ਕਰਨ ਉਹ ਅਗੇ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ ਦੂਜਾ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੀ ਜਰੂਰੀ ਸੀ ਲਿਹਾਜਾ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਸਰਸਾ ਪਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਏਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਵਾਰ ਵਾਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।

ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ 

 

ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਵਿਛੋੜਾ ਸਾਹਿਬ, ਮਾਜਰੀ, ਰੂਪਨਗਰ, ਪੰਜਾਬ, ਜਿਥੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਦੋ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ (ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ) ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਗੁਰੂ  ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਕਬਜੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 5 ਅਤੇ 8 ਸੀ, ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਦੀਵਾਰ ਵਿਚ ਦੱਬ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ.

ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1704) 

   

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ. ਇਹ ਨਾਹਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ; ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਮਾਂਡਰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਦੀ ਤਰਫ ਗੁਰੂ ਜੀ  ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ - ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਗਏ ਸਨ।  

 ਸਰਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦ  ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੀਮਤੀ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਸਮੇਤ, ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਸਿੰਘਾਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿਚ, ਚਮਕੌਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ , ਸਿਰਫ 40 ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨ। ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਕੱਚੀ ਗੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕਿਲੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੋਵੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ  ਤੇ 3 ਪਯਾਰੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ , ਬਾਕੀ ਪੰਜ ਬਚੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਗੜ੍ਹੀ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ

ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1705) 

 

ਮੁਗ਼ਲ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਜਨਰਲ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਬਹੁਦਰੀ ਨਾਲ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਸਿੱਖ ਜਾਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ ਇਹ ਲੜਾਈ 40 ਮੁਕਤੇ , ਉਹ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਦਾਵਾ ਦੇ ਗਏ ਸਨ ਵਾਪਿਸ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਆ ਗਏ ਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੁਕਤੇ ਕਿਹਾ (ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, "ਚਾਲੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਏ"), ਅਤੇ ਇਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਆਖਰੀ ਲੜਾਈ ਸੀ 

ਲੱਖੀ ਜੰਗਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ 20 ਜਨਵਰੀ 1706 ਨੂੰ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਿਖੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ. ਨੌਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤਕ ਇਥੇ ਠਹਿਰਨ ਦੌਰਾਨ, ਕਈ ਸਿੱਖ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪਾਠ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.

ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ  ਉਸਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗੀ ਚਾਲ ਚਲਣ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਅਦੇ ਦੇ ਧੋਖੇ, ਅਨੈਤਿਕ, ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਅਤੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿਚ ਇਕ ਅਪਵਾਦ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪੱਤਰ  ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪੱਖੋਂ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਉੱਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ। ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਜਲਦੀ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਤਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਬਦਸਲੂਕੀ, ਝੂਠ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨੈਤਿਕਤਾ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ਇਹ ਪੱਤਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਿਰਣੇ ਅਤੇ ਮਾਨ-ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

 

ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਦਾ  ਨਤੀਜਾ 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਦੀਨਾ ਤੋਂ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਸਮਰਾਟ ਔਰਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ. ਉਸਨੇ ਤੁਰੰਤ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ. ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਮਰਾਟ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਗਵਰਨਰ ਮੁਨੀਮ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਦੱਵਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਜਾਣ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, 30 ਅਕਤੂਬਰ 1706 ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਬਾਘੌਰ ਵਿਚ ਸੀ, ਜਦੋਂ 20 ਫਰਵਰੀ 1707 ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਨਗਰ ਵਿਖੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ। ਉਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ (ਦਿੱਲੀ) ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੱਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ.

ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮਦਦ 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰ, ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮੁਜ਼ਾਮ, ਜੋ ਜਾਜੌ ਦੀ ਲੜਾਈ (8 ਜੂਨ 1707) ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਭੇਜਿਆ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦੁਆਰਾ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਜਿੱਤਿਆ ਗਿਆ ਜਿਹੜਾ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ , ਨਵੇਂ ਸਮਰਾਟ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ 23 ਜੁਲਾਈ 1707 ਨੂੰ ਆਗਰਾ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਇਕ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ .

ਸਮਰਾਟ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਅੰਬਰ (ਜੈਪੁਰ) ਦੇ ਕਛਵਾਹਾ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜਾਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ  ਦੱਖਣ ਜਾਣਾ ਸੀ ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਕਾਮ ਬਖਸ਼ ਨੇ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਮਿਆਰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗਏ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ. ਦੋਵੇਂ ਕੈਂਪ ਜੂਨ 1708 ਵਿਚ ਤਪਤੀ ਨਦੀ ਅਤੇ ਅਗਸਤ ਵਿਚ ਬਾਨ-ਗੰਗਾ ਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਗਸਤ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਗੋਦਾਵਰੀ ਦੇ ਨੰਦੇੜ ਪਹੁੰਚੇ.

ਜਦੋਂ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਹੋਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਚਲਿਆ ਗਿਆ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿਖੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਰੁਕਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ. ਇੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੈਰਾਗੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਮਧੋ ਦਾਸ ਜਿਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸੁੱਖਣਾ ਬਖਸ ਕੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ (ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਮ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ) ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰਕਸ਼ੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਤੀਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ  ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਯੋਜਨਾ -

ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਮਰਾਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਲੂਕ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿੰਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਜਾਣਾ ਈਰਖਾ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀ ਦੋਸਤੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਵੇ 

ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪਠਾਣਾਂ ਜਮਸ਼ੇਦ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਵਸੀਲ ਬੇਗ ਉਹ ਨਾਮ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਸੋਭਾ ਅਨੁਸਾਰ,ਇੱਕ  ਸ਼ਾਮ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰਹਿਰਾਸ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਵਿੱਚ ਚਾਕੂ ਮਾਰਿਆ ਜੋ ਦਿਲ ਦੇ ਥੱਲੇ ਪਾਸੇ ਲੱਗਾ ,ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਹੋਰ ਵਾਰ ਕਰਦਾ , ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ  ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਭੱਜਣ ਵਾਲਾ ਸਾਥੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਜੋ ਸ਼ੋਰ ਸੁਣ ਕੇ ਭੱਜੇ ਸਨ. ਜਦੋਂ ਇਹ ਖਬਰ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਡੇਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚੀ, ਉਸਨੇ ਮਾਹਰ ਸਰਜਨ, ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਜਾਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ.

ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਤਲ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਨੇੜੇ ਹੀ ਸੀ।

ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣਾ 

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਰਜਨ ਦੁਆਰਾ ਟਾਂਕਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਇਹ ਚੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਕਰ ਲਈ ਸੀ. ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਖਤ ਕਮਾਨ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਚਾੜਿਆ ਤਾਂ  ਜ਼ਖ਼ਮ ਖੁੱਲ ਗਿਆ  ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੂਨ ਵਗਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ। ਇਸਦਾ ਦੁਬਾਰਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਇਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਲਈ ਹੁਣ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਵਰਗ ਤੋਂ  ਬੁਲਾਵਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ  ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ; ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਆਖਰੀ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।

ਫਿਰ ਗੁਰੁ ਜੀ ਨੇ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਪੰਜ ਪੈਸੇ ਰੱਖੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਜੋਂ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ। 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸੇ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ' ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, "ਹੇ ਪਿਆਰੇ ਖਾਲਸੇ, ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਨੂੰ ਵੇਖ ਲਵੋ. ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ. ਇਹ ਦਿਸਦਾ ਹੈ. ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਸਰੀਰ. ਅਤੇ ਉਹ ਜਿਹੜਾ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਮੈਨੂੰ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਭਾਲਣ ਦਿਓ. "

ਤਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਰਚਿਤ ਬਾਣੀ ਗਾਈ: 

“ਆਗਿਆ ਭਈ ਅਕਾਲ ਕੀ ਤਬਿ ਚਲਯੋ ਪੰਥ||
ਸਭਿ ਸਿਖਿਨ ਕੋ ਹੁਕਮ ਹੈ ਗੁਰੂ ਮਾਨਿਓ ਗ੍ਰੰਥ || 
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਜੀ ਮਾਨਿਓ ਪਰਗਟ ਗੁਰਾ ਕੀ ਦੇਹੁ||
ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਕੋ ਮਿਲਬੋ ਚਾਹੈ  ਖੋਜ ਸ਼ਬਦ ਮੈਂ ਲੇਹ||
ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ  ਖਾਲਸਾ ਆਕੀ ਰਹੈ ਨ ਕੋਇ ||
ਖਵਾਰ ਹੋਇ ਸਭ ਮਿਲੈਂਗੇ  ਬਚੇ ਸ਼ਰਨ ਜੋ ਹੋਇ||"

ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਨਾ 

ਗੁਰੂ ਜੀ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਸਵਰਗੀ ਨਿਵਾਸ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ. ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਸੋਹਿਲਾ ਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਾਰਸਦ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਘਾਟੇ 'ਤੇ ਸੋਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਇਕ ਸਿੱਖ ਆਇਆ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, "ਤੁਸੀਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਰ ਗਏ ਹਨ. ਮੈਂ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਉਸਦੀ ਬੇੜੀ ਘੋੜੇ' ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ. ਉਸ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ. ਉਸਨੇ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜੰਗਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਬਿਆਨ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਗੁਰੂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਨਿਰੰਤਰ ਆਨੰਦ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਉਸਨੇ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਉਥੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਆਰ  ਮੁੱਲ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਭਗਤ ਨਾਲ ਭੇਤ ਭਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ.

ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਗੁਰੂ ਲਈ ਜੋ ਸਵਰਗ  ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕੋਈ ਸੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ. ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਸ਼ਬਦ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਅਗੁਵਾਈ ਕਰਨਗੇ। 

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਕ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਕੌੜੀ ਲੜਾਈ ਲਈ ਤੇਜ਼ੀ ਲਿਆਂਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਾਜ ਸਿੰਘ, ਬਿਨੋਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਸਮੇਤ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।